17 Mayıs 2012 
Bir erkek kulağa kaçan. Kaynak: Flickr, CC BY-NC-ND 2.0 – Steve’s Wildlife)
Bir kaç derin konudan sonra doğa hayatına dair yanlış inanışlardan birisini daha yalan olarak savalım…
Böcek fobisi olanların “kulağakaçan” isminden bile ne kadar rahatsız olduğunu , hele ki kulağakaçanın o arkasındaki kıskacıyla boy göstermesinin yaratacağı tepkiyi az çok tahmin edebiliyorum. Zira böceklerin sevimli canlılar olmadığını kabul ediyorum.
Öte yandan böcekler canlı bilimiyle ilgilenenlerin ilgisini pek çok yönden çekmeye muktedirdirler: Verimlilikleri, kabiliyetleri, uzmanlıkları, yaşamları vb.
Kulağakaçan böceğinin ise ismi çok cazip. İngilizce’de “Earwig”, yani “Kulak yaratığı” olarak anılan Forficula Auricularia, eklembacaklıların deri kanatlılar takımından hem otçul hem de etçil bir tür. Menşei Avrupa ve Batı Asya olarak tahmin edilen tür, bugün Amerika kıtasında da görülüyor.
Halk arasında yaygın olan inanışa göre kulağakaçanlar, kulaktan beyne girerler ve beyinde yuva yapıp keyif çatarlar. Fakat böylesine bir senaryo ancak La Fontane fablında Ağustos böceğine nispet yapmak için olurdu.
1700’lerin Avrupa’sına baktığımızda Kulağakaçan’ın kötü bir şanı olduğunu görüyoruz. O dönemde kulağakaçanı ihtiva eden bir yayında onun kulaktan içeri girdiği, bulduğu bir yerde demirleyip orayı yiye yiye içeriye kadar gittiği ve en nihayetinde de çıldırmaya sebep olduğu yazıyor (1).
Bir dişi kulağakaçan. Kaynak: Flickr, CC BY-NC-ND 2.0 – Mary.Do.
Kulağakaçan böceğinin bir çok kültürde kulakla ilişkilendirilmesinin muhtemel bir sebebi, böceğin arkasındaki kıskacıyla beraber, çok eski zamanlardan beri kulak delmeye yarayan antik bir alete benzemesidir. Dişisinin ayrı, erkeğinin ayrı tipte kuyruk uzantıları olan kulağakaçanın erkeğinin kıskaçları aynı zamanda da makasa benzer ve bu benzerlikten dolayı İtalyanca’da kulağakaçan böceğine verilen isim forbicina, yani “küçük makas” anlamına gelirken, İspanyolca’da verilen iki isim contraplumas ve tijereta, sırasıyla “çakı” ve “makas darbesi” anlamlarına gelir (2). En az altı Avrupa dilinde bu böyledir (3).
Ben de işte tam bu satırları yazarken bizdeki “Kulağakaçan” kelimesinin “kulakta delik açan alet” ile bir benzeşim kurularak, “kulak-açan” kelimesinden türetilip türetilmediğini merak ettim. TDK Büyük Sözlükte “kulakaçan” diye aratıldığında, Bolu, Düzce yöresinde bu böceğin “kûlakaçan” olarak anıldığını görüyoruz. Küpe takmak Anadolu’da da çok eski bir gelenek olduğuna göre, tıpkı Avrupa dillerinde olduğu gibi belki de kulak deliği açmakta kullanılan alete benzerliği bu böceğin ismine kaynaklık etmiş olabilir. (4)!
Kulağakaçanın kulağa benzer kanadı. Erkek kulağakaçanların kıskacı, dişi kulağakaçanların makası var. Resim kaynak: Wikipedia.
Bir şekilde kulakla ilişkilendirilmesinin ikinci bir muhtemel sebebi de derikanatlı bu türün arada bir açtığı kanadının kulağı andırması olabilir (5). Zira derikanatlılar takımından bu türün oldukça estetik kanatları vardır ve hakikaten de bir kulak kepçesinin şeklini andırırlar (Bkz: Soldaki illüstrasyon). Tüm hakları saklı olduğu için burada kullanmadığım bir resim için bağlantıya tıklayınız.
Peki kulağakaçanlar hiç mi kulağa kaçmaz?
Böceklerin nemli, sıcak bir delik olan dış kulak kanalını şöyle bir denemek istemeleri oldukça anlaşılabilir bir durumdur. Bizler de zaman zaman soğuk havadan kaçınmak için bir yerlere sığındığımıza göre onların da kulağı cazip bulmaları için bir çok sebep olabilir. Kulağakaçan gibi sürünen, nemli ve karanlık ortamlarda yaşayan bir türün -ki benzer binlerce tür vardır- arada bir aklına esen üyelerinden birinin, kuru ve aydınlıkta yaşayan böceklere nazaran kulakları bir kalem daha fazla tercih ettiğini de varsayabiliriz ama bu ne kulağakaçanın kulaklara sık sık kaçtığı gibi bir önermeyi doğrular, ne de onun beyne yerleştiği gibi bir efsaneyi haklı çıkartır.
Kulağakaçan’ın gerçekten de kulağa kaçtığına dair kayda geçmiş bir kaç vaka var (3). Ancak kayda geçmiş olan vakalar diğer böceklerin kulağa girme vakalarından oranca fazla değil. 1866’da yazılan eski bir doğa tarihi güncesi ise efsaneye biraz daha yenik düşmüş ama akılcılığı elden bırakmayarak böceğin panik halindeyken saklanacak delik araması halinde kulağa kaçabildiğini söylemiş (6) ama kayıtlı bir örnekten bahsedilmiyor.
Siz yine de böcekleri sevin.
Kaynaklar:
(1) Susan Scott, Craig Thomas. Pests of Paradise: First Aid and Medical Treatment of Injuries from Hawaii’s Animals. University of Hawai’i Press: 2000. Singapur.
(2) John Lloyd, John Mitchinson. Cahillikler Kitabı. NTV Yayınları: 2008. İstanbul.
(3) J. R. Fisher. Earwig in the Ear. West J Med. 1986 August; 145(2): 245.
(4) http://www.tdkterim.gov.tr/ttas/?kelime=kul%E2ka%E7an&kategori=derliste&ayn=dzn
(6) Endangered Wildlife and Plants of the World Ansiklopedisi. 4. Cilt. “Earwig” maddesi.
(6) James Cundall. Everyday Book of the Natural History. Frederick Warne and Company: 1866. Londra.
Yalansavar 
küçükken akrep sanırdım ben bunları. elmaların arasından cıkarlar.
BeğenBeğen
Didim’de dalış okulunda çalışan bir arkadaşımın kulağına kaçtı bu meret ve çocuk 3 ameliyat geçirdi. Kulak zarı ciddi hasar görmüş. Bir yıl da dalamadı. Diğer yandan bu durum elbette bu böceğin özellikle kulağı seçtiği anlamına gelmez. Zira, küçük benimde kulağıma karınca kaçmıştı. Korkunç bir deneyim, beyninizin içinde davullar çalıyor sanki. Öyle bir durumda, çıldırmanız işten değil.
BeğenBeğen
Bora Bey, ilginiz için teşekkür ederim. Bu böceğin de kulağa kaçtığı oluyordur ama dediğiniz gibi; bu herhangi bir kanal yapılarda ve nemli ortamda yaşayan başka bir böceğin tercihinden daha fazla olmayabilir. Benim bildiğim kayıtlı vaka 4’e çıkmış oldu en azından 🙂 Arkadaşınıza geçmiş olsun dileklerimle. İyi günler.
BeğenBeğen
bizimde fındıklıkta vardı
BeğenBeğen
Neredeyse iğrenir hale geldim bu böcekten. Geçen sene resmen evimizi işgal etmişlerdi. Kulağa kaçtıklarına şahit olmadım ama her şeyin altından çıkabiliyorlardı. Bir haylisini, mecburen, telef etmişimdir 🙂
Bizde saçkesen diyoruz bunlara. Galiba kıskaçlarından kaynaklanan bir isim.
BeğenBeğen
Süleyman Bey; Sizin yörenizde bu böceğe saçkesen deniyor olması “kulağakaçan” isminin kulak delme aletine benzemesi sebebiyle oluştuğu tezini destekler nitelikte. Paylaşımınız için teşekkürler.
BeğenBeğen
Konya tarafında saçkesen olarak anılıyor ve son birkaç yıldır ciddi istilalarına şahidim. ağaçlardaki kayısı türü meyvelerin içine yerleşiyorlar, tam açtığınızda cidden ürpertebiliyor.
BeğenBeğen
Bızdede akrep osurugu denir
BeğenBeğen
benim kulağıma dün gece girdi ve ben kulağıma baskı yaptım içerde ölsün diye ama o dahada ilerlemeye çalıştı ve insanı çıldırtacak şekilde ısırmaya başladı sıkıştıkça inanılmaz acı duydum tam hastaneye çıkarken göz damlası vardı mikrop kırması için ondan doldurdum aceleyle ve böcek geri geri çıktı kulağımdan da çokça kan geldi hastaneye koştum doktor zarda problem yok ama yara olmuş dedi damla verdi inanmayanlar hastanelere sorsun bu sekilde bende dün araştırdm başıma gelmese inanmazdm
BeğenBeğen
Geçmiş olsun. Kulağakaçan böceği miydi hakikaten?
BeğenBeğen
Geçmiş olsun.
BeğenBeğen
Ayy korktum yaa
BeğenBeğen
benim memleketim yozgat, orda ”kulağa akan” derler ve bende acayip korkuyodum eskiden ama şimdi pek fazla korkmuyorum
BeğenBeğen
Bu paylaşım ne zaman oldu bilmiyorum. Ama bugün yaşadığımı söylemek istiyorum.
Ben bahçeli ve sahil mekanı olan bir evde kalıyorum.
Sabah çok şiddetli bir kulak ağrısı ile uyandım. İlk başta anlamadım uyku sersemi fakat ben ovaladıkça ilk dışarı giden sonra içeri doğru hareket eden dönen birşey hissettim.
112’i aradım ve “büyük bir olasılıkla böcek kaçmıştır” dendi.
19 mayıs devlet hastanesine gittim. Lütfen burayı dikkat edin!!!
Mesajla ile saati takip ettim.
13.19 gibi hastanenin içene girdim ilk acile baş vurdum bana “ellimizi yeterli malzeme yok. Siz kulak burun boğa gidin dediler.” ardından kulak burun’a gittiğim de bana “sıra yok. Siz acilden kağıt alın gelin” dediler. Acilden bu sefer de bana “o zaman siz Aile hekimliğine başvurun” dediler. Allah’tan gerçekten o bayan doktora teşekkür ederim Kulak burun’u arayıp hastanın ilgilenilmesini istedi kulağımda gerçekten bir ağrı vardır duramıyordum.
Birde 3-5dakika arkadaşı ile o numara alınan yeri bekledim. Sonra sıra bana geldiğin de doktorun tripli tripli beni sallayarak mualene etti ve “kulağınızda bir şey yok” diyerek 14.34de de hastaneden çıkmışım.
Eve geldim su kalmış gibi bir etki vardı bir kaç koca karı tavsiyesini denedim ve kulağımdan karınca kadar(orta boylularından) kulağa kaçan’a benzeyen bir canlı ve hafif kan çıktı.
Okuduğuma göre kulak zarımı kaybedebilirdim. İşte sağlığa %240 zam yapılan 23 hastanesi olan bir ülkenin halkına bu yakışır. 🙂
BeğenBeğen
çocukken benimde kulağıma kaçmıştı ., böcek değilde yukarıda yazılanlar kanımı dondurdu..lütfen gerekli yerlere şikayet edin.Çünkü biz millet olarak bunu yapmıyoruz!! Ondan sonrada neden böyle diye sorguluyoruz.Hatta keşke direk sizinle ilgilenmeyen ve kulağınızda bir şey yok diyen doktorun ismi de olsa iyi olurdu.
BeğenBeğen
Geçmiş olsun. Sağlık konusunda bizden daha kötü bir kaç ülke daha var dünyada galiba. O %240 zam yapılan hastanelerde de öyle ahım şahım sağlık hizmeti verilmiyor onu da söyleyeyim. Sağlık işinde işin içine ne kadar çok para girerse oradan sağlık hizmeti almak giderek güçleşiyor çünkü hasta değil müşteri olarak gürülüyorsunuz oralarda. Benim çocukluğumun geçtiği Sakarya bölgesinde de bu böceğe Kıskaç ve kulak böceği dendiğini biliyorum. Genellikle fındık ağaçlarında ve taze fındıkların çotanaklarının içinden çıkarlar.
BeğenBeğen
bu günlerde benımde evımde cıkıyo cok tedırgınım ıkı küçük cocugum var ne yapmam gerekıyo bu böceklerden kurtulmak ıcın lutfen yardım edın
BeğenBeğen
buse hanım ilaçlatacasın evi
BeğenBeğen
Buse Hanım, evde gliserin bulundurun. Kulağa böcek kaçması durumunda kulak deliğine gliserin döküp böceği çıkartabilirsiniz.
BeğenBeğen
bügünlerde deniz kenarında çok se böldüm sık görüyorum bir keresinde elleme ye çalışmıştım ama akrep gibi poisyon aldı ve elimi kıskacıyla ısırdı bende onu ikiye böldüm :d
BeğenBeğen
Senin ki daha canavarca olmuş.Onun kıskacı parmaklarındaki nasırı dahi geçemez.
BeğenBeğen
Bir yoruma cevap olarak yazdım, ama dikkat çekmesi için özellikle buraya da yazıyorum. Evde gliserin bulundurun. Gliserin zararlı değildir. Kulağa böcek kaçması durumunda kulak boşluğuna gliserin doldurarak böceğin çıkmasını sağlayabilirsiniz.
BeğenBeğen
Korktum ben bu yazıdan evde hep gliserin bulundurcam kulağımda ağrı olduğu halde hemen ilk önce hastaneye gideceğim. Daha sonra gliserin dökçem kulağıma gliserinin bi zararı yoktur demi?
BeğenBeğen
Çocukluğumdan beri ara sıra gördüğüm bir böcek türü kendisi. Çocukluk ve gençlik yıllarım Adanada müstakil bahçeli bir evde geçtiği için kırkayak, çiyan, akrep, her türlü böcekkil familyasıyla yakinen tanışmışlığım oldu. Yılandan bile korkmam yani. Ama daha dün istanbuldaki evimde çekmecede kulağa kaçan gördüm. dokunmadım bile. aklımda zararsız ve diğer zararlı böcekleri yiyen bir tür olarak kalmış. o yüzden örümcekleri ve duvar kertenkeleri görsem de ellemem. sivrisinek ve kara sinekleri avladıkları için. yukarıdaki yorumları okuyunca tırsmadım değil. o kadar böceğin bol olduğu memlekette yaşadım yukarıdaki anlatılan vakalara hiç rastlamadım. eğer bahçe katı ya da bahçeli bir evde oturuyorsanız ve bu tür korkularınz varsa kulağınıza bir tıkaç alın eczaneden önlemi almış olursunuz hem gece gürültülerinden de kurtulmuş olursunuz.
BeğenBeğen
kulağa kaçanlar akşam çıkarlar 🙂 🙂 🙂
BeğenBeğen
Bu böceğin yaşam alanlarına baktığımızda sıcak, dar, kapalı ve karanlık bölgeleri setiğini görürürüz. Hatta piriz aralarında, kapalı kutu içlerinde (örneğin telefon hattı kusutu) gibi yerlerde görürüz çokça. Ordu’da fındık kapsullarının arasında da çok gözükür. Çünkü bunların içi hem karanlıktır hem de sıcaktır. İnsan kulağı da buna benzer bir özellik gösterdiğinden neden kulağa kaçmasın. Bu zamana kadar Çok şükür öyle bir şeyle karşılaşmadım ve inşallah karlışamayız.
BeğenBeğen
çamaşırların arasındada çok çıkıyor çamaşır toplıyıpta dürmekten korkuyorum
BeğenBeğen
benim kulağıma uyurken girdi
BeğenBeğen
Sallamayın yaa arkadaşımın kulağına girdi çocuk şimdi sağır
BeğenBeğen
kulak böceğinden korkan ya yatarken kulağını tıkasın yada çevresin,i ilaçlasın.
BeğenBeğen
Kesinlikle kulağa giriyor. İnanmayın bu böcekcil paylaşıma. Benim arkadaşımın anneannesi bu yüzden felç olup öldü.
BeğenBeğen
Ben nar yerken içinden çıkmıştı bir tane , eğer 1 2 tane daha varza , yemiş olsaydım bir sorun olurmu ?? Korkuyorumda.
BeğenBeğen
Yediğimiz her şeyde böcek var. Küçük oldukları için görmüyor olmamız onları yemediğimiz anlamına gelmiyor 🙂 Hatta FDA’in her bir besinde bulanabilecek böcek çeşit ve miktarları için düzenlemeleri var. Zehirli olmadığı sürece kıyma deyip geçmek lazım. Bundan 5 bin yıl önce büyük büyük ebeveynlerimiz zaten ayan beyan böcek yiyorlardı, toptan canavar ya da pis değil bu varlıklar.
BeğenBeğen
Böcekleri oldum olası sevememişimdir, belki hakim olmadığımızdan hareketlerinde belki de hızlı ve heryerden çıkabildikleri için. Üniversite yıllarımda saçımın içinde 10 cm lik bir kakalak ile uyandığımdan beri ayrı bir sinir olurum.şimdi evde 3 kedi besliyorum ve 5 senedir evimde sinek dahil hiç bir böcekle yüz göz olmadım. Hepsini hallediyorlar sağolsunlar. Böcekler ekosistem için iyi hoş faydalıolabilir ama ekosistemlerini evimden uzak yaşasınlar mümkünse. Neden bu sayfaya denk geldim derseniz birazönce minik tatlı kızım çakıl kedişim bir kulağakaçan öldürdü evde.
BeğenBeğen
ARKADASLAR BEN 13 YASINDAYIM BU KULAGAKACAN BOCEGI YUZUNDEN 1 AYDIR GECE UYUYAMIYIRUM LUTFEN DOGRU SOYLEYIN GECE BISEY OLURMU
BeğenBeğen
Amma sallamıssınız ha kulaga kactıysa girin duşa alın elinize fiskiyeyi kulagınızın içine suyu doldurun görün bakalım aydınlıknyere dogru nası kacıyor yada nası boguluyor ölüyor yok veyne gidiyomuş veyni yiyormuş beynin ici ve dısı sıvıyla dolu o hayvan orda bırak yemeyi hareket vile edemez tapısır kalır oraya
BeğenBeğen
benım kulak zarım farklı bır nedenden delık o kulagıma gırerse su sıksam kendımde en az onun kadar acı cekerim
BeğenBeğen
Arkadashlar bu bocegin kulaga kacmasi kesinlikle dogru. “kulak acan” falan gibi yanashma dogru degildir. bu hayvanin Azerbaycanda ismi direk “kulaga giren”-dir. atni zamanda diger bir cok dilde de bu bocegin isminin kulaga kacmakla bagli oldugu gorulur
BeğenBeğen
Bizim ewdede bu böcekler bi hayli fazla ama kulağa kaçtığına dair hiçbir şahitliğim yok.
BeğenBeğen
kulağa kaçmıyo demişsiniz ama yorumlardan anlaşıldığına göre bal gibi de kaçıyomuş. ne oldu sizin şaşmaz bilimselliğe sayın pek muhterem bilim adamları?
BeğenBeğen
Ben böcekleri hiç sevmiyorum ama bizi bilgilendirdiğiniz için teşekkür ederim
BeğenBeğen
Böcekleri asla sevemiyorum çok korkuyorum 😦 ve yazıyı sonuna kadar okuduğum halde, kulağa kaçıyor mu kaçmıyor mu anlamadım:) gerekirse kaçar mı demeliyiz?
BeğenBeğen
Bu böcekler eminim kulağa kaçıyor.Köyde fındık çuvallarından çıkıyor ve yavaşça hissettirmeden yukarıya doğru tırmanıyor.Bi keresinde ensemden huylandım elimi attım enseme bi baktım çatalböceği(kulağakaçan) 😀 yani açıkçası korkuyorum bi ara kulağıma kaçar diye.Belkide düzcedeki kulağakaçan böcekleri saldırgandır 😀
BeğenBeğen
A yı anlatayım derken Z yi anlatmışsınız.Bravo
BeğenBeğen
😀
BeğenBeğen
Bunca şeyi yazdıktan sonra siz yine de böcekleri sevin mi diyorsun gerçekten ? 😂😂 Zaten böcek fobim vardı sadece kaç gündür servisimizde bulunan böceğin ismini öğrendiğim için zararı var mıdır diye baktım ama artık böceklerin yanına bile yaklaşmam 😬😬
BeğenBeğen
Bizim yöremizde buna gildan derler
BeğenBeğen
Bundan 4 yıl önce gece anı bir kulak kasinmasiyla uyanıp acile gittiğimi.ve dr un kulağıma ışığı tutup alkol dökmesine vile fırsat kalmadan bu böceğin kulağımdan çıktığını dün gibi hatırlıyorum bence hiçte efsane değil kulak zarıma kadar değmişti ve kıpırdadıkça beynim patliyor gibi olmuştu
BeğenBeğen
Memleketim Urfa’da bu böceğe makasçık denir. Nadir rastlanan bir böcektir. Dokunursanız savunma içgüdüsüyle kıskaçlarıyla parmağınızı kıstırır ve canınız biraz acır. Canlıların doğasına müdahale etmeyelim ki onlar da bizi ısırmasın. Biz insanlar en tehlikeli canlılarız bildiğiniz üzere. Şu an İzmir’de yaşıyorum. Dün gece yatak odamda duvarda yürüdüğünü farkettim, peçete ile yakalayıp doğaya bırakayım derken hızlı bir şekilde kaçmaya başladı. Kaybolacağı endişesiyle hızlı bir hamle ile yakalamak zorunda kalınca böceği istemeyerek yamulttum ve işkence çekmesin diye öldürmek zorunda kaldım. Demin böceği araştırmak maksadıyla internete makasçık yazdım kulağakaçan ismi karşıma çıkınca ürküp araştırdım, tam kulağa kaçtığının efsane olduğunu okuyunca rahatlamışken buradaki yorumlar böceğin kulağa kaçtığına beni inandırdı. Dünya genelinde aynı isimle anılması ve bu denli örnekler yaşanmış olmasının tesadüf olacağına inanmıyorum. Ateş olmayan yerde duman tütmez, bu böcek kesin kulağa kaçıyordur fakat yorumlarda arkadaşlarımızın belirttiği gibi su, gliserin gibi sıvılarla problem çözülüyorsa çok da korkulacak bir mesele değil, şayet beyne doğru yol alarak beynimizin içinde kendi çapında bir imparatorluk kurup vur patlasın çal oynasın modunda takıldığı efsanesi gerçekse bu durum ziyadesiyle korkunç.
BeğenBeğen