Bilim Kazanı – Popüler Bilimin Esnaf Lokantası

Bilim Kazanı
Popüler Bilimin Esnaf Lokantası
Aysu Uygur, İlker Öztop, Alp Sipahigil
Bilim ve Gelecek Kitaplığı, 2015

Kumara özendiren hormonlar, 3 kollu semenderler, dayıoğlunu tanıyan mantarlar, çarpışan fotonlar, dostane mikroplar, 100 cinsiyetli terliksi hayvanlar, sinsi örümcekler ve daha niceleri…

Eğer bir bilim insanı değilseniz, yine de bilimin sihirli dünyasından kopamıyorsanız işiniz zor. Popüler bilim dergileri veya belgeseller çok yüzeysel kalıyor ve içerikle ilgili dehşet hatalara imza atıyorlar. Bilimi kaynağından okumak istediğimizde de bilimsel makalelerin mekanik ve karmaşık diliyle karşı karşıyayız. Neyse ki son yıllarda bu durum değişiyor. Yeni medya, internet, bize çeşitli kanallardan bilimsel içerik sunuyor, bilimi bilim kaynaklarından öğrenmemize aracılık ediyor.

Açık Bilim, Evrim Ağacı, Kozmik Anafor ve daha niceleri arasında Harvard Üniversitesi’nden üç genç bilim insanının başlattığı Bilim Kazanı cepyayını farklı bir yere sahip. Kendisini medyadaki hatalı bilim haberlerini kesip biçmesiyle tanıma fırsatı bulduğumuz BilimBilmiyim blogunun sahibi ve Yalansavar yazarlarından Dr. Aysu Uygur ile birlikte viroloji bölümünden Dr. İlker Öztop ve fizik bölümünden Alp Sipahigil harika bir iş çıkartıyorlar.

“Popüler bilimin esnaf lokantası” ve “Bilim kazan, biz kepçe” sloganlarıyla 2013 yılında podcast olarak başlayan Bilim Kazanı, 2014’te Açık Radyo’da haftalık bir programa dönüştü ve şimdi de Bilim ve Gelecek Kitaplığı yayınevi tarafından kitaplaştırıldı. Kitap, yazarların seçtiği 13 bölümün diyaloglarının metne aktarılmış hali. Bilim Kazanı’nın ne amaçladığını anlatabilmek için önsözünden alıntı yapmayı tercih ediyorum, çünkü daha güzel anlatılamazdı:

“Bilimsel çalışmalar çoğunlukla halkın vergileriyle destekleniyor, fakat vergisini veren insanlar gerçek bilimsel gelişmeler yerine yanlış diyet tavsiyeleri ve kuruyemişlerin faydalarıyla uyutuluyordu. Biz içeriğine hakim olduğumuz orjinal yayınları takip ederek beynimize zevk taklaları attırabiliyorken, bilimsel haberleri bilimden bihaber gazetecilerin çevirilerinden okuyanlar çiroz bir kediyle münasebet etmek zorunda kalıyordu. Oysa herkes bilim kaplanının önünde huşu ve biraz da kahkaha ile eğilmeli, bilim ateşiyle cayır cayır yanabilmeliydi.”

Aysu, İlker ve Alp bu paragrafın hakkını veriyorlar. Her bölümde ele aldıkları karmaşık konuları derinlemesine araştırıp,  bizlere basit bir şekilde aktarırken eğlenceden ödün vermiyorlar ve bilimin soğuk duruşunu muazzam bir şekilde ısıtmayı başarıyorlar. İşledikleri konuları bilimin mutfağından kesitler sunarak örneklerle açıklamaları yönünden benzer içerikli kitaplardan epey farklı. Deneyler, kuramlar, açıklamalar, doğadan ilginç örnekler, araştırmalar, tartışmalar ve tabi espriler derken zamanın nasıl geçtiği anlaşılmıyor.

Motivasyon bölümünde beynimizin ödül mekanizmasıyla ilgili yapılmış kapsamlı çalışmalardan örnekler anlatıyor Bilim Kazanı ekibi. Favori bölümlerimden birisi “Rejenerasyon” bölümünde kesilen uzuvlarını yenileyebilen semederler veya ortadan ikiye bölündüğünde iki farklı canlı geliştirebilen yassı solucanlar anlatılırken bir yandan da bu bilgilerin neden araştırıldığı, güncel literatürün bu konuda ne kadar ilerleme sağladığını öğrenebiliyoruz. Seksin Evrimi bölümüyle canlılarda üremenin evrimsel hikayesini okuyoruz. Ünlü Tiktaalik fosili de Sudan Karaya Çıkış bölümüne konuk oluyor ve bu fosilin ne derece önemli bir buluş olduğunu öğreniyoruz.

Konular yalnızca tıp ve biyolojiyle kısıtlı değil. Kuantum bölümünde Alp Sipahigil uzmanlığını konuşturuyor. Kuantum fiziğinin temellerini kendi araştırma alanından örnekler vererek günlük hayattaki faydalarını açıklıyor. Işın Kılıcı bölümünde Star Wars efsanesinin vazgeçilmez silahının basından takip ettiğimiz hikayesi anlatılıyor.

Programın başarılı bilim insanlarını da konuk ettiğini ve bilimsel gelişmeleri birincil kaynak olarak anlattıklarını da unutmayalım. Birçok ülkeden saygın bilim insanları ekolojiden şişmanlığa, faydalı mikroplardan insan evrimine kadar çok değişik konularda bilime doyuruyorlar bizleri.

Podcast ve radyo yayınlarının tamamını dinlemiş olmama rağmen bunları kitaptan okumak da bambaşka bir deneyim oldu. Diyalog formatının getirdiği akışkanlık kitabı çok keyifli bir hale getirirken dinlerken kaçırdığım bir çok detayı da derinlemesine öğrenme fırsatı buldum.

Özetle Bilim Kazanı ekibi; günlük hayatınızda duyduklarımızın, okuduklarımızın ve gördüklerimizin arkasındaki bilimi son derece kapsamlı ama sade bir dille anlatan, bunu yaparken eğlenceli vakit geçirmemizi sağlayan çok başarılı bir popüler bilim kitabına imza atmışlar.