Üniversitede Astroloji

Geçtiğimiz günlerde CNN Türk’te konuk olarak katıldığım “Bazı Şeyler” programında da dile getirilen, astrologlarca çokça öne sürülen bir iddia var: “Astroloji, Dünya’da saygın üniversitelerde okutuluyor”. Peki gerçekten de öyle mi?

İstanbul Aydın Üniversitesi Sürekli Eğitim Merkezi dahilinde bir astroloji sertifikasyon programının açılması ertesinde “Üniversite ve Astroloji” ilişkisi gündeme hızlı bir giriş yaptı. Bilimsel eğitimi savunan tüm kitleler elbette her platformda bu durumun yanlışlığını dile getirdiler, Bilim Akademisi ve Türk Astronomi Derneği başta olmak üzere bazı bilim temelli kuruluşlar konu hakkında tepkilerini gösterdikleri açıklamalar yaptılar ve durumun bilimsel eğitime aykırılığını vurguladılar. Astroloji cephesinden verilen yanıtlar ise hep aynı oldu: “Astroloji tüm dünyada okutuluyor üniversitelerde… Türkiye’de neden olmasın?” (Neyse ki Türk Astronomi Derneği’nin YÖK’e yaptığı başvuru neticesinde bu sertifikasyon programı kapatıldı.)

Lakin bu iddia doğru değil… Olması da pek mümkün görünmüyor: Zira en basit açıklamasıyla astroloji bir sözdebilim. Bilimin tanım ve standartları içerisinde, astroloji gibi bir disiplinin bilimsel eğitim veren bir kurumla bağdaşması mümkün değil. İddia edilenin aksine, değil dünyanın bilimsel eğitim veren akredite üniversiteleri, düşük kalitedeki üniversiteler bile astroloji eğitimi vermiyor. Ancak bazı astroloji sitelerinde ya da astrolog açıklamalarında bu iddiayla birlikte bazı “yükseköğretim” kurumlarının adının da anıldığını görüyoruz…

Pekiii…. Gerçekten de bu kurumlar astroloji eğitimi veren üniversiteler mi?

Kepler College, ABD

En sık örnek gösterilen “astroloji” yükseköğretim kurumu ABD’de bulunan Kepler College. Kepler College astroloji eğitimi vermek üzere özelleşmiş, kendini ABD makamlarına “kâr amacı gütmeyen kuruluş” kapsamında tescil ettiren, özel bir eğitim kurumu. 90’lı yılların ortalarından beri sertifikalı astroloji eğitimi veriyor.

Peki, Kepler College’ın verdiği eğitim, iddia edildiği gibi akredite midir? Herhalde sadece Türkiye’de değil, ABD’de de çok sık iddia ediliyor olsa gerek gerek ki, bu sorunun yanıtı kurumun SSS (Sıkça Sorulan Sorular) bölümünde bulunuyor (Kaynak):

Was your degree program accredited?

Not by federally recognized accrediting agencies. Kepler College was authorized by the Higher Education Coordinating Board of Washington to grant AA, BA and MA degrees from March 9, 2000 through March 9, 2010, with an extension through to March 9, 2012 to complete a teach-out of current students. Although this type of authorization is called “accreditation” in some States (for example, Connecticut), this is not the same as national or regional accreditation recognized by the Federal government.

Özetlemek gerekirse, Kepler College akredite bir ABD yükseköğretim kuruluşu değildir. Yukarıdaki açıklamanın türkçesi şöyledir:

“9 Mart 2000 ile 9 Mart 2012 yılları arasında Kepler College Washington Yüksek Eğitim Koordinasyon Kurulu tarafından ön lisans, lisans ve yüksek lisans dereceleri vermeye yetkili kılınmıştır. Her ne kadar bu türden bir yetki bazı eyaletlerde akreditasyon olarak anılsa da (Örneğin Connecticut), ne yerel ne de bölgesel olarak Federal hükümet tarafından kabul edilen akreditasyonla aynı şey değildir.”

Peki, ne olmuş da 2000 ve 2012 yılları arasında sadece eyalet içinde geçerli de olsa resmen onaylanmış bir astroloji diploması verebilmiş? Bu sorunun yanıtını da kurumun kendi sayfalarında şöyle buluyoruz (Kaynak):

While Kepler College currently only offers Certificates, it had been authorized by the Washington State Higher Education Coordinating Board from March 9, 2000 through March 9, 2012 to grant Associate of Arts, Bachelor of Arts and a Master of Arts in Eastern and Western Traditions: The History, Philosophy and Transmission of Astrology degrees to its students attending during those dates.

Bu açıklamadan da anlıyoruz ki, normalde astroloji serifikası kursları olan Kepler College söz konusu tarihler arasında “Doğu ve Batı Gelenekleri: Astrolojinin Tarihi, Felsefesi ve Dönüşümü” isimli bir program kapsamında ön lisans, lisans ve yüksek lisans dereceleri veriyormuş. Daha da türkçesini söylemek gerekirse: Okulun verdiği diploma bir “astroloji” diploması değil, tarih ve felsefe disiplinlerinin ortak alanında verilmiş bir sosyal bilim diploması. Astroloji eğitiminin yanında bir tür sos olarak sunulmuş yani…

Ve son olarak şu ek bilgiyi de verelim: Kurumun adının kolej olması ve halen astrologlarca üniversitede astroloji eğitimine örnek veriliyor olması sizleri yanıltmasın, zira kurum 2012’den bu yana müşterileri için sadece çevrimiçi uzaktan eğitim sunuyor. Yani artık Kepler College aslında çevrimiçi “kurs” merkezi.

Bath Spa University (The Sophia Center)

Kepler College’tan sonra en sık örnek verilen diğer kuruluş İngiltere’deki Bath Spa Üniversitesi’ndeki Sophia Center.

Sophia Center, 2002 yılında Londra’daki Bath Spa Üniversitesi’nde kurulmuş, 2008 yılında Galler’e taşınmıştır. Artık University of Wales Saint David Trinity bünyesinde bulunan The Sophia Center’da “Kültürel Astronomi ve Astroloji” adlı bir yüksek lisans programı bulunmaktadır. Bu merkez ve bünyesindeki yüksek lisans programı, kurumun kendi ifadeleriyle şu amaçla kurulmuştur (Kaynak):

The Centre was set up with funding from the Sophia Trust and is located within the School of Archaeology, History and Anthropology. It has a wide-ranging remit to investigate the role of cosmological, astrological and astronomical beliefs, models and ideas in human culture, including the theory and practice of myth, magic, divination, religion, spirituality, politics and the arts.

Çevirecek olursak The Sophia Center, bünyesinde bulunduğu üniversitenin Arkeoloji, Tarih ve Antropoloji Bölümü’ne bağlı olarak kurulmuştur ve amacı, kozmolojik, astrolojik ve astronomik inanç, model ve fikirlerin insan kültürünün gelişimindeki etkilerini mitlerin, sihrin, kehanetin, dinin, ruhçuluğun, politikanın ve sanatın teori ve pratiklerini de içerecek biçimde araştırmaktadır.

Kabul etmek lazım: Astroloji bir sözdebilim olsa dahi, aydınlanma çağı öncesinde, başta astronominin doğuşuna ön ayak olmak üzere, insanlığa hizmet etmiş, insanlık kültürünü şekillendirmiş bir disiplindir. Bu nedenle Kültürel Astronomi ve Astroloji adıyla antropoloji, arkeoloji ve tarih dallarının kesiştiği çok disiplinli bir çalışma alanında incelenmesi son derece doğaldır.

Yani, iddia edildiği ya da izlenim uyandırılmaya çalışıldığı gibi, bu bölüm astrolog yetiştirmeyi ya da astroloji eğitimi vermeyi değil, astronomi ve astrolojinin insanlık tarihini nasıl yetiştirdiğini araştırma kabiliyetine sahip araştırmacılar yetiştirmeyi amaçlamaktadır. Bu kapsamda astrolojinin ne olduğu, doğum haritalarının nasıl okunduğu vb. bir çok bilgi veriliyordur; ki bu konuda yetkin araştırmacılar yetiştirmek için belki verilmelidir de. Emin olun benim de insanlık tarihine ilgi duyan, bilim tarihine meraklı birisi olarak seve seve katılmak isteyeceğim bir yüksek lisans programı bu.

Sonuç: İddialar asılsız

Astroloji eğitimi vermekle “astroloji” gibi insanlık tarihine önemli etkileri olan bir fenomenin sosyal bilimler kapsamında incelenmesi çok farklıdır. Bugün üniversitelerde “cadılık araştırmaları” adlı bir program da açılabilir, “büyücülük tarihi” ya da “simya tarihi” diye de. Bu programlara dayanarak üniversitelerde cadılık veya büyücülük eğitimi verildiğini iddia edemeyiz.

Ancak şunu da ilave etmeliyim: Üniversiteleri bir otorite olarak kabul edip, üniversitelerde eğitim verilmiyor olmasını bir gerekçe olarak göstererek “bir bilen safsatası” yapmak istemem. Günümüzde eğitimin de önemli bir ticari meta haline geldiği, bilimsel etiği bir kenara bırakıp ticari kazanç uğruna popüler sözdebilimlerle ilişkili eğitim programları açan üniversiteler de olabileceği unutulmamalıdır. Ancak bu bir şey değiştirmez. Yani, ola ki bir gün, bir iki üniversitede astroloji eğitimi verilecek olursa, bu pratik -ve muhtemelen pragmatik- sonuç, yaklaşık 100 yıllık “sözdebilim literatürünü”, astrolojik argümanların mesnetsizliği ve temelsizliğini, astrolojik tezleri çürüten yüzlerce araştırmayı bir kenara atmamıza neden olmayacaktır. Şu ana dek astrolojik argümanların geçersizliği defalarca ama defalarca kanıtlanmış, gökcisimleriyle bireyler ya da toplumlar arasında iddia edilen türden bir etkileşim olduğuna dair hiçbir bulguya ulaşılamamıştır.

Bu yüzden asıl vurgulamak istediğim şey, üniversitelerde astroloji eğitiminin verilip verilmemesi değil, astrologlarca sıklıkla dile getirilen bu iddianın geçersiz olduğu, Kepler College ve The Sophia Center adlı kurumlar hakkında yanıltıcı bilgiler verildiğidir. Şu an dünyada bilimsel eğitim verdiği kabul edilen üniversitelerde astrolog yetiştirmek amacıyla astroloji eğitimi verilen, astrolojinin pratik uygulamalarının bir bilim dalı olarak icra edildiği bir bölüm ya da enstitü bulunmamaktadır.

Astrolojinin Bilimle İmtihanı, 2015 – Kırmızı Kedi

Yükseköğretim ve astroloji ilişkisine yönelik daha detaylı bir incelemeye aşağıdaki makaleden ulaşabilirsiniz.

Uyar, Tevfik (2016), Astroloji Sözdebilimi ve Toplum için Yarattığı Tehditler Üzerine Bir Tartışma, Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 6(1): 50-60.

Çok daha fazlası için kitap 🙂

Uyar, Tevfik (2015), Astrolojinin Bilimle İmtihanı, Kırmızı Kedi: İstanbul.