Koronavirüs Kehanetleri

Birkaç haftadır dünya sıradışı bir salgın hastalık haberi ile çalkalanıyor. Çoğunuzun basından takip ettiği gibi, çıkış noktası Çin’in Wuhan şehri olan ve muhtemelen hayvan kaynaklı bir koronavirus salgını ile karşı karşıyayız. Diğer koronavirüslerden daha hızlı yayılan ve bulaşan, akciğer komplikasyonları nedeniyle ciddi seyreden bu salgın doğal olarak çoğumuzu ürkütüyor, daha temkinli olmaya zorluyor. Ancak bir yandan da bu salgın, televizyona çıkıp asılsız bilgi ve önerilerle popülerlik yakalamaya çalışan fırsatçıların, komplo teorisi yanlılarının ve şarlatanların ekmeğine yağ sürüyor.

Bilgi kirliliği her zaman kötü, ancak insanları korkutup paniğe sürüklemek adına yapılan manipülasyonlar ve kasıtlı yayılan yalanlar herhalde en kötüsü.

Bugün eski bir dostum olan Dr. Serkan Dinar‘ın uyarısı ile koronavirüs ile ilgili bir komplo teorisi ile tanıştım. Serkan sağolsun bana konuyu aktardığında zaten ön araştırmayı yapmıştı. Ancak ilerleyen saatlerde bu düzmece haberin çığ gibi yayılıp aklı başında insanların bile hem cazibesi hem de konunun popülerliği nedeniyle gerekli teyiti yapmadan bu düzmeceyi yaydığını görünce Serkan’ın bana ilettiği bilgileri biraz daha detaylandırıp konuya açıklık getirmek ve bu tip bir iddia ile karşılaşınca nasıl araştırma yapılabileceğini bu örnek üzerinden göstermek şart oldu.

Dean Koontz 1981 tarihli kitabında Wuhan’dan çıkan Koronavirüs salgınını öngördü mü? (Cevap: Hayır).

Gelin birlikte inceleyelim, bu iddia ne kadar doğru…

İlk yapmamız gereken bu görselde yer alan üç resmin gerçekte hangi kaynaklardan alındığını teyit etmek, akabinde içeriklerini incelemek olmalı.

Öncelikle Koontz’un kitabı ile başlayalım:

Dean Koontz, The Eyes of Darkness

Dean Koontz, bu kitabı 1981 yılında yayınlamış. Koontz okurları aşinadır, zaten yazarın tarzı soğuk savaş, biyolojik silahlar ve bunlar çevresinde dönen aksiyon hikayeleridir. Yani böyle bir kitap gerçekten de var, içinde de biyolojik silah amaçlı üretilmiş bir enfeksiyon hastalığından bahsediyor.

Peki, yukarıdaki tivitte bu kitaptan olduğu iddia edilen görseller ne kadar doğru?

Öncelikle, üzerinde kitabın adının da geçtiği ikinci görsele bakalım:

Dean Koontz’un The Eyes of Darkness kitabının 1996 baskısı

Bu görsel, gerçekten de bu kitaptan. Ama durum ilk göründüğünden biraz daha karışık. Örümcek hislerim rahat etmediği için kitabı e-book olarak satın aldım ve biraz araştırdım.

Gerçekten de Koontz bu kitabında Çin’in Wuhan eyaletinde üretilen ve biyolojik bir silah olan Wuhan-400 isimli hastalık etmeninden bahsediyor. Ancak kitapta geçen hastalığın, bu günlerde yaşadığımız hastalıkla benzerliği sadece çıkış noktasından ibaret. Vücut dışında 9 saate kadar yaşayabilen Wuhan koronavirüsünün aksine kitaptaki virüs insan vücudu dışında bir dakikadan uzun yaşayamıyor. Benzer şekilde kuluçka süreleri de farklı. Kitaptaki virüsün kuluçka süresi sadece 4 saat iken koronavirüsünki 14 gün. Yazarın tasvirini kullanacak olursak kitaptaki virüs “beyin sapına göç edip beyin hücrelerini eriten bir toksin salgılayarak” bir nevi ansefalit yapıyor, oysa koronavirüsün solunum sistemini tutup zatürre yaptığını biliyoruz.

Koontz, 1996 baskısı, e-book

Kısacası kitabın bu baskısında geçen kurgu virüsün koronavirüs ile olan tek benzerliği olayın Wuhan’da geçmesi.

Biraz interneti deşince bu konuda da ilginç şeyler bulmak olası. Örneğin Koontz aslında bu kitabın ilk baskısı olan 1981 baskısında, virüsün kökenini Sovyetler Birliği, adını da Gorki-400 olarak yazmış. Aradan 15 sene geçince yapılan yeni baskıda olayın geçtiği yeri Sovyetler Birliği değil Çin olarak değiştirmiş, bu değişikliğe paralel olarak da virüsün adı klasik bir Rus ismi olan Gorki’den Wuhan’a dönmüş. Bu değişikliğin tam nedenini bilmek mümkün değil. Ama yayın yıllarına bakarak 1980’lerde yayınlanan bir biyoteknoloji silahını soğuk savaş yıllarda ABD’nin en büyük düşmanı ve rakibi olan Sovyetler Birliği’nin yaptığını kurgulamış olması, ancak 1996’ya gelince ortada Sovyetler Birliği tehditi kalmadığından ABD için yeni yükselen Çin tehditi uyarınca kitabın odağını Çin olarak değiştirmiş olması olası. Wuhan da Çin’deki belirli başlı teknolojik merkezlerden biri olduğuna göre yazarın Wuhan şehrini seçmiş olması çok da şaşırtıcı değil.

Koontz’un kitabının 1981 baskısında virüsün kaynağı Sovyetler Birliği, adı da Gorki-400.

Koontz’un bu “kehaneti“nin aslını anladıktan sonra gelin bu görseldeki ikinci kitap sayfası resmini inceleyelim:

Aynı tivitteki virüsün 2020 yılında ortaya çıkacağına ilişkin kehanet.

İlk dikkatimizi çeken şey şu olmalı: Aynı kitaptan olduğu iddia edilen bu iki görselin fontları birbirinden farklı. Buradan da bu metnin başka bir kaynaktan alındığı konusunda şüphelenmemiz gerekir.

Şanslıyım ki sevgili dostum Dr. Serkan Dinar bu araştırmayı benden önce yapmış, bana bu görseldeki kitabın ABD’de meşhur olan Sylvia Browne isimli bir kahin/medyumun kitabı olduğu bilgisini vermişti. Bu bilgiyle kısa bir araştırma yapınca (resmi google resimlerinde ara komutu 3 sn civarında sürüyor), bu alıntının Sylvia Brown’un 2008 yılında yayınlanan ve muhtemel kehanetlerinin yer aldığı “End of Days” isimli kitabından olduğunu buldum.

2008 yayın tarihli End of Days kitabı

Bazen Yalansavar olmak elini taşın altına sokmayı gerektiriyor. Yüzde yüz emin olmak için amazon’dan bu kitabı satın aldım ve içine baktım. Evet, gerçekten de Sylvia Browne 2020 yılında dünyada bir salgın olacağı konusunda bir kehanette bulunmuş:

End of Days, sayfa 209, yayın tarihi 2008

Bu sayfalarda görebileceğiniz gibi Browne, salgının köken aldığı yer veya ciddiyeti hakkında hiç bir öngörüde bulunmamış. Tek söylediği bronş ve akciğerleri tutacağı ve tedaviye dirençli olacağı. 2000’li yıllarda art arda yaşadığımız ve gene akciğeri tutan SARS ve kuş gribi salgınları sonrası ileri bir tarihte yeniden akciğerleri tutacak bir salgın olacağını öngörmek için pek de kahin olmaya lüzum yok sanırım.

Kaldı ki Browne, kısmen destekli attığı bu öngörüsü yanına epey desteksiz başka kehanetlerini cesurca eklemiş: 2015’te cerrahi işlemlerin sadece lazerle yapılacağı, körlüğün frontal loba takılan çipler sayesinde tedavi edilir hale geleceği, 2010 yılında kanserin, 2013 ve 2014’te ALS ve MS hastalıklarının tedavisinin bulunacağı ve bu hastalıkların ortadan kalkacağı da kehanetleri arasında. Bunların hiç birinin tutmadığını hepimiz biliyoruz.

Browne, 2013 yılında öldüğünde arkasında bolca boş kehanetler bırakan bir medyumdu. Muhtelif iddiaları senelerce pek çok insanın acı çekmesine, kayıp çocukların aranmasının erkenden sonlandırılmasına (hayatta olduğu halde öldüklerini iddia ettiği için) neden oldu. Tam bir umut taciri şarlatan idi.

Örneğin 2002 yılında, 11 yaşında kaybolan Shawn Hornbeck’in ailesine oğullarının hispanik bir adam tarafından kaçırıldığını ve öldürüldüğünü söylemişti. Oysa kaybolan çocuk 2007 yılında canlı bulundu ve kaçıranın da bir beyaz olduğu anlaşıldı. Benzer şekilde 2004 yılında kaçırılan Amanda Berry’nin ailesine de kızlarının öldüğünü söyledi, Amanda’nın annesi 2006 yılında ölürken kızının öldürüldüğüne inanıyordu. Oysa 2013 yılında Amanda canlı bulundu ve kaçıran kişinin de birkaç sokak ötede Amanda’yı yıllarca tutsak ettiği ortaya çıktı.

Sonuçta, bu tip asılsız iddiaları ortaya sürüp şarlatanlıktan para kazanan bir insan için 2020 yılında bir salgın olacak iddiası gayet sıradan bir iddia. Her yıl bir salgın olacağı kehanetinde bulunursanız günün birinde elbette haklı çıkarsınız. Bizim okurlarımız bile eğlence niteliğinde kehanetlerde bulunurken bundan daha iyi tutturuyorlar.

Bu ve benzeri iddiaları araştırmadan yaydığımızda bu şarlatanların ekmeğine yağ sürdüğümüzü hepimizin anımsaması gerekli. İnternette gördüğümüz hayret edici bir haber veya tiviti yaymanın cazibesine karşı durmak zor, attığımız tivite etkileşim almak hoşumuza gidiyor, araştırma yapmak ise zaman istiyor. Çoğu zaman bu tip bilgiler 10 dakika bile sürmeyen google aramaları ile teyit de edilebiliyor, ki bu süre attığımız tivite gelen fav ve RT’lere bakmak için harcayacağımız zamandan çok daha kısa çoğunlukla.

Kendisini eleştirel düşünür olarak niteleyen, sorumluluk sahibi olan herkesin bu konuda yükümlülüğü olması gerektiğini düşünüyorum. Bu tip yanlış bilgilerin yayılmasına karşı yapabileceğimiz birkaç şey var: ya bu tip iddiaları teyit edip öyle paylaşmalı, ya da teyit etmeye zamanımız olmadığında paylaşmayı ertelemeliyiz.

Umuyorum bu yazı benzer iddialarla karşılaştığınızda bunları nasıl irdeleyeceğiniz konusunda sizlere kaynak olur. Bilgi kirliliğine karşı hep birlikte böyle savaşacağız.

Kaynaklar:

1. Eye of the Darkness, Dean Koontz, 1996 (e-book)
2. End of Days, Sylvia Browne, 2008
3. Sylvia Browne, Wikipedia makalesi
4. ITV wrong over psychic claim, 23 Haziran 2008, Wayback machine
5. Missing Teens Found; 3 Brothers Arrested, 6 Mayıs 2013, Fox 8