16 Temmuz 2012 
Uzun zamandır Yalansavar’a yazmayı düşündüğüm bir yazı konusu idi misvak. En sonunda internette karşılaştığım bir sayfa (1) bana “yeter artık” dedirtti, “bu konuda birkaç satır yazayım, okurlarla birlikte misvağın ucunu didikleyeyim” dedim. Aynı sayfada diş macunları ile ilgili dokundurmalar da var ama o başka bir yazının konusu olsun.
Misvak (Sudan)
Sözkonusu sayfada doğal tedaviler savunucusu olduğunu tahmin ettiğim bir yazar bazı görüşlerini paylaşmış. Yazar hamilelik sırasında iyi bakamadığı dişleri için “doğal tedavi yöntemleri” ararken ulaştığı bazı bilgileri sayfasında bizimle paylaşmış. Doğal olanın daha sağlıklı olduğu safsatasına (2) güzel bir örnek oluşturan sayfa, önce “doğal” diş macunu tarifleri ile başlıyor. Maydanoz sapları kullanılıyor (fırçalamak için değil, onları haşlıyorsunuz), karbonat+deniz tuzu karışımı kullanıyorsunuz (ayrıntı verilmemiş ama sanırım sodyum bikarbonat yani kabartma tozundan bahsediliyor, kalsiyum karbonat da olabilir, kesin bilmemiz mümkün olamıyor, bkz.dipnot) ve sonunda da yazı konumuza geliyoruz, yani misvak.
Misvak, Salvadora persica (3) ağacının dal ve köklerinden yapılan bir ağız bakım çubuğu (4). Kullanımı islamiyet ile yaygınlık kazanmış ama tarihçesi Babillilere kadar uzanıyor. Sanırım tüm dişhekimleri, diş fırçasının mekanik işlevinin diş macununun işlevinden daha önemli olduğu yönündeki görüşüme katılacaklardır. Kanımca diş fırçasının mekanik temizleme etkisi, diş macunlarının sağladığı temizlik ve güçlendirme etkilerinden daha öndedir. Mecbur kalınırsa diş fırçası macunsuz kullanılabilir ama tersi doğru değildir. Misvak konusunda bu sebeple dikkatli bir yaklaşım gerekiyor. Misvak kullanan kişiler bunu ya dini kaygılarla yapıyor, ya da örneğimizde olduğu gibi bunun daha”doğal” bir temizlik yolu olduğunu düşündüğü için tercih ediyor. İlk gruptaki kişiler için diyebileceğimiz bir şey yok, o nedenle bırakalım misvak kullansınlar, hiç olmazsa mekanik diş temizliği ve diş eti masajı yapmış, misvak özünün olası antibakteriyel etkisinden faydalanmış olurlar. Zaten bu sebeple Dünya Sağlık Örgütü de misvağı bir ağız bakım ürünü olarak onaylıyormuş (5). Asıl problem daha “doğal” bir çözüm olduğu için misvak kullanımının modern diş fırçası yerine önerilebilmesi.
Kullanıma hazır halde misvak
Diş fırçası, gerek ergonomi gerekse gerekse fonksiyon açısından uzun çalışmalar sonucu bugünkü halini almıştır (6). Bir diş fırçasının ne kadar zamanda bir değiştirilmesi gerektiği konusunda bilimsel (7) araştırmalar yapılmış durumdadır. Diş fırçalarının kişiye göre değişik büyüklük ve sertlikte olanlarını bulmak mümkündür. Oysa bir misvak çubuğu şekil olarak bir çubuktur ve yazarın söylediğine göre ucunu aça aça bir yıl kadar(!) kullanılabilmektedir (doğrusu bu hijyenik bir kabus (8)). Misvak’ın çeşitli boy ve sertlikte olanlarını bulmak belki mümkündür, ama mümkünse bile hangi kişi için hangisinin uygun olacağına kimin karar verdiğini merak ediyorum. İnsanların diş problemleri çok çeşitlidir ve herkesin ağız bakım ihtiyacı değişiktir. Dişeti problemi olanlar için farklı, hassas dişleri olanlar için farklı, ufak ağızlı kişiler için farklı misvaklar bulmak konusunda belki kadim dostumuz aktar amca bize yardımcı oluyordur. Gerçekten çok bilimsel bir tedavi yaklaşımı.
İnternette yaptığım araştırma sırasında islami hayat felsefesinin sağlıklı ve doğal olduğunu ispat etme gayretinde olan bir sürü site ile karşılaştım ama objektif ve bilimsel olmaya çalışanlar bile inandırıcı olmaktan uzak. Misvak konusunda yapılan çeşitli araştırmalar hep islami coğrafyaya özgü, tarafsız yayına rastlamadım. Biliyoruz ki Salvadora persica ağacından elde edilen ekstraktın yani özütün bazı antimikrobiyal özellikleri var, fakat sözünü ettiğim sayfada daha çok misvağın fiziksel etkisi üzerinde duruluyor. Aynı sayfada bebeklere diş macunu yutmasın diye güvenli olması açısından misvak kullanımı önerilmiş. Küçük yaştaki çocukların diş macunu kullanmasının istenmemesinin sebebi, yanlışlıkla macunu yutmaları sonucu gereksiz yere florür alımını önlemektir, oysa Salvadora persica ağacının florür içeriği (9) dikkate şayandır!İnsanların islami öğretiye uygun yaşamak istemesine saygı duyabilirim, ancak binlerce yıl önce (10) Babil’liler zamanında kullanılan bir temizlik yönteminin bugünkü modern yöntemlerin yerine geçebileceğini düşünmek ve bunu savunabilmek için çeşitli taklalar atmak insan sağlığına fayda sağlamayacaktır.
Babilli müzisyenler, muhtemelen program çıkışı misvak ile ağız bakımı yapacaklar
Dip not: Sodyum bikarbonat, yani kabartma tozunun doğallıkla alakasını da kuramadım. Karbonat kimyasal yöntemlerle sentezlenen bir madde, formülü NaHCO3. Araştırınca öğrendim ki karbonat doğada nahkolit şeklinde bulunuyor (11) ve kimyasal işlemlerden sonra (12) evimizde kullandığımız sodyum bikarbonat elde ediliyormuş (13). Deniz tuzu (yani NaCl) ile kaya tuzunun (yani NaCl)’nin -olası- kimyasal farkını kimyacı olanlar benden iyi biliyordur ama ben bir farkını bulamadım.
Kaynakça:
- http://dogalanneyim.blogspot.co.uk/2011/10/misvak-ile-dis-temizligi.html
- https://yalansavar.org/2012/06/26/dogaya-yonelim-safsatasi/
- http://en.wikipedia.org/wiki/Salvadora_persica
- http://en.wikipedia.org/wiki/Miswak
- http://www.uib.no/info/dr_grad/2003/darout.htm (kaynak WHO raporuna ulaşamadım)
- http://www.huffingtonpost.com/thomas-p-connelly-dds/mouth-health-how-long-hav_b_683535.html
- http://findarticles.com/p/articles/mi_hb3007/is_3_31/ai_n31352565/
- Bacterial contamination of miswak versus toothbrush – King AbdulAziz University. http://prod.kau.edu.sa/Faculties/fams/unit1/1.aspx ve http://tinyurl.com/ccgqucz
- http://scialert.net/fulltext/?doi=ijp.2011.440.445&org=11
- http://www.miswakstick.com/
- http://en.wikipedia.org/wiki/Nahcolite
- http://en.wikipedia.org/wiki/Solvay_process
- http://en.wikipedia.org/wiki/Sodium_bicarbonate#Production
Yalansavar 
Yazıda önemli bir aldatmacanın objektif bir yöntemle çürütüleceğini düşünmüş ve hevesle okumaya başlamıştım ki; yanıldığımı çok geçmeden fark ettim… Misvak konusunda internette “tarafsız” yayın bulmanın zor olduğu doğru; ama sizinki de aynı kefeye rahatlıkla girecek; zira yazınızda “bilimsel” olarak pek bir şey bulamadım. Misvak bitkisi ekstraklarında “antimikrobiyal” özellike ve “flor miktarı” hakkındaki malumatvari ifadeler ise ancak misvak tacirlerinin işine yarayacak bilgiler… Çocukların diş macunu yutmasına alternatif olarak misvak önerilmesinin, sırf “flor” miktarından yola çıkılarak eleştirilmesi ise ayrı bir ilginçlik! Kaç tane “misvak yutan” çocukla tanıştınız? Doğallık safsatası ne demektir? Doğada milyarlarca yıllık rafineleşme sürecinden geçip bu gün karşımızda arz-ı endam eden tabii bilgiden daha akıllı olduğumuzu mu iddia ediyoruz… Ve oralarda “biyoloji” bilen birileri var mı?
Yalansavar’a Hitaben:
Maalesef ilk rastladığımdan beri hevesle takip etmeye gayret ettiğim Yalansavar; yeni yazılarla birlikte yalandan gayrı başka şeyleri savma ve yok sayma eğilimindeymiş gibi bir izlenim veriyor ve bence bu güzel isim altında Türkiye’nin çok ihtiyaç duyduğu bir konuyu daha “hükümsüzleştirme” tehlikesi taşıyor… Başlıktaki sorun (bilimsel kisveli yalanlar) önemli bir sorun, ama içerik bu kadar yanlı ve kafeterya muhabbeti boyutunda olursa, kusura bakmayın buradan “gerçek” çıkmaz; benden size bir dost nasihati… Lütfen, ideolojik kılıflardan biraz daha çıkalım ve biraz daha “ciddi” olmaya çalışalım; zira “what you do in life, echoes in eternity..” diyordu General Maximus! Hele ki internette…
Selamlar,
Doç. Dr. Sinan Canan (YBU Tıp Fakültesi Fizyoloji A.D.)
BeğenLiked by 1 kişi
Sayın Sinan Bey,
Öncelikle Yalansavar ile ilgili yorumlarınız için teşekkür ederim. Eminim yazar kadrosundaki arkadaşlarım da geri bildirimizi okuyarak benim gibi faydalanacaklardır. Misvak yazısına gelince, bu yazıyı yazarken elbette ben de uluslararası hakemli dergilerde yayınlanmış çift kör plasebo kontrollü araştırmalardan faydalanmak isterdim ama ne yazık ki bu mümkün olmadı. İki farklı oral hijyen tekniğini bu şekilde karşılaştıran bir yayın bulamadım. Yazdığım yazının bu sebeple taraflı olduğunu düşünmenize üzüldüm, fakat elimde kanıt olmadan yazımda kesin yargılara varmaktan özellikle kaçındım. Benim karşı çıktığım konu, daha gelişmis teknik imkanlar mevcut iken, sırf daha doğal olduğunu ve bu nedenle de daha saglıklı olduğunu varsayarak misvak kullanımının bir sitede önerilmesi oldu. “Doğallik safsatası” ifadesinin aslı olan İngilizce olgunun Türkçe tam karşılığını bilmiyorum, buna İngilizce’de “Appeal to Nature” veya “Naturalistic Fallacy” deniyor ve doğal olanın daha iyi olduğunu savunma fiilini ifade ediyor. Cevabınız bu fiil için bulduğum Türkçe karşılığın okurlara itici gelmiş olabilecegini ve yanliş anlaşıldığını düşündürdü bana. Elbette ben de doğadaki süreçleri inkar etmiyorum, fakat buna rağmen bilimsel süreçler sonucu elde ettiğimiz kazanımların değerini de biliyor, başım ağrıdığında ustamiz Hipokrat’in önerdiği gibi söğüt agaci (Salix Alba) kabuğu çiğnemek yerine Aspirin içiyorum. Çünkü biliyorum ki bilimsel araştırmalarımız sayesinde bu ağacın ağrı kesici özelliklerini sağlayan salisilin etken maddesini izole ettik, üzerinde deneyler yaptık, salisilin’in kimyasal bir derivatifi olan salisilik asidi elde ettik ve artık elimizde terapötik dozunu bildigimiz bir etken madde var. Bunun özel popülasyonlarda (riskli hastalarda), örneğin aktif peptik ülserli hastalardaki risklerini ya da hemorajik diyatezdeki olası risklerini biliyoruz, hamilelerde son trimesterde kullanılmaması gerektiğini, kanama riski altındaki hastalardaki kontrendikasyonlarının farkındayız, kullanım şekli ve dozu hakkında yüz yılı aşkın bilimsel ve pratik tecrübe sonucunda belli bir bilgi sahibiyiz. Tüm bu bilgiye ve bilimsel gelişmeye rağmen bugün ağrı tedavisi için söğüt ağacı kabuğu çiğnemeyi önermek ne kadar anlamlı ise, benim düşünceme göre diş fırçası kullanımı yerine misvak kullanımını önermek de o kadar anlamlı olacaktır. Yazıyı kaleme alma sebebim de budur. Yazar kadromuzda biyolog, tıp doktoru gibi uzmanlıklara sahip kişiler mevcuttur, ancak genel yaklaşımımız bu kimliklerimizi öne çıkartmadan sağlıklı kuşkuculuk yöntemlerini ve kanıtları kullanarak konu üzerinde uzmanlaşmamış herkesin benzer temel analizleri yapabileceğini gösterebilmektir. Yazımı geliştirebilmek için bana yardımcı olan yorumlarınız için teşekkür eder, sağlıklı bir yaşam dilerim.
BeğenBeğen
Doğallık safsatası hakkında bir açıklama ekleyeyim. Naturalistic Fallacy geniş bir safsata grubunu içeriyor. Doğal olanın iyi/yararlı/zararsız olduğu iddiasının kullanılmasına ‘Appeal to Nature Fallacy’ deniyor. Bazı kaynaklarda “Argument from Nature” olarak da kullanılabiliyor. Karışıklığı önlemek amacıyla bunu “doğaya yönelim safsatası” olarak çevirdim.
Bu safsata, tanım itibariyle doğal olan iyidir lafına karşı çıkıyor ama doğal olan kötüdür de demiyor. “İyi” ve “kötü” tanımlarıyla ilgili problemler ve ‘doğal’ kelimesinin ne olduğunun belli olmaması, dolayısıyla bu tür söylemlerin argüman olarak kullanılmasının mantıksal olarak yanlış olduğu temel çıkış noktamız.
Okuyucular için konuya açıklık getirmek istedim 🙂
BeğenBeğen
Sinan Bey,
Öncelikle görüş ve yorumlarınız için çok teşekkür ederiz, okuyucularımızdan gelen geri bildirimler bizim için önemli. Biz, yalansavarın objektif olması ve bilimsel verilere dayanması konusunda gerçekten büyük çaba sarf ediyoruz, bundan sonra da sarf etmeye devam edeceğiz.
Yazının ideolojik olduğunu düşünmenize üzüldüm. Zira yazıyı kaleme alan yazarımız (ki kendisi bir diş hekimidir) yazısında dini nedenlerle misvak kullanmayı tercih eden kişilerin bu tercihine saygı duyduğunu son derece net bir şekilde belirtmiş. Bu yazının konusu misvakın dini kullanımını değil, sadece doğal olduğu için diş fırçasına daha iyi bir alternatifmiş gibi sunulmasını eleştirmek.
Doğallık safsatası, bir şeyin sadece doğal olması nedeniyle benzerlerinden daha iyi olduğu yanılgısına verilen isim. Bu konuyu daha önce yazmıştık. Objektif ve bilimsel bir bakış açısıyla verileri değerlendirirken, elimizdeki objenin gerçekten ne kadar işe yaradığına, muadillerine göre ne kadar daha iyi ya da daha kötü olduğuna bakmak gerekiyor. Eğer bunları bir kenara atıp bir objenin doğallığından yola çıkarak verilere bakmaksızın bir yargıya varırsak, o zaman içine düştüğümüz duruma ‘doğallık safsatası (naturalistic fallacy) deniyor. Bu bizim daha akıllı olduğumuzu iddia etmemiz ile ilgili bir durum değil, felsefe literatüründe yeri olan ve adı kitaplarda geçen bir mantık hatası.
Yalansavar’ın ana hedefi, kişilere eleştirel düşünme alışkanlığını kazandırmak. Sizin de belirttiğiniz gibi, her duyduğuna inanmayan, bazen kendi ideolojisi ile çelişiyor olsa bile elindeki verilere objektif şekilde bakarak karar alan bir nesil yetiştirmek lazım. Biz de yazılarımızla bu misyona katkıda bulunmaya çalışıyoruz. Bunu yaparken de geniş bir yelpazeden konu seçmeye özen gösteriyoruz. Bu kimi zaman ciddi bir bilimsel iddia, kimi zaman da internette gezen yanıltıcı bi fotoğraf olabiliyor. Bizce ikisi de çok önemli, ikisinin de yeri başka. Özellikle tıbbi konularda çok hassas davranarak gerekli araştırmayı yapma ve güvenilir kaynaklardan edindiğimiz referansları yazı içinde ve sonunda vermeye özen gösteriyoruz. Ekibimizde pekçok bilim dalı ile ilgili eğitim almış yazarlarımız mevcut. Özellikle biyoloji konusunda çok zengin bir kadromuz olduğunu gönül rahatlığıyla söyleyebilirim. Ben sitenin kurucusu ve Tıp Doktoruyum, bu yazıyı kaleme alan yazarımız Diş Hekimi, ayrıca Harvard Üniversitesi, Biyoloji ve Biyomedikal Ana bilim Dalı’nda Genetik Doktorası yapmakta olan bir yazarımız daha var.
Umarım kafanızdaki soru işaretlerini biraz olsun giderebilmişizdir. 🙂
Saygılarımızla.
BeğenBeğen
İlkay Bey, Daha evvelden sizin ve Işıl Hanım’ın pek çok yazısını okudum. Konulara ideolojik yaklaşmayıp bilim sınırları içinde kalacağınıza inancım tamdır. Sinan Bey’in (bana göre) sert eleştirisine bile gayet olgun cevap vermeniz hayranlık uyandırıcıydı. Asıl konumuz olan misvaka gelirsek: İnançlı bir insan olarak bir ara ben de denedim. İşin dini kısmında Hadis-i şeriflerde diş temizliğinin önemi hep vurgulanmıştır. Öyle fazla bir kitap karıştırmaya da lüzum yoktur, Google’dan aratsanız bile bir yığın kaynak bulabilirsiniz. Tabii olarak 1400 yıl önce diş temizliğinin yapılabildiği yegane yöntemdi misvak. Fakat günümüzde diş fırçası ve macunu kullanarak ta aynı sonucu elde edebildiğimize göre sorun yoktur. Zaten bende diş fırçası ve macunu kullanmayı tercih ediyorum ve misvala arasında bir fark görmüyorum. Sorun, bazı kesimlere silah tehdidiyle bile olsa diş fırçası kullandıramayacağınızdır (öyle kişilerle askerde tanıştım!). O zaman dediğiniz gibi misvak kullanmaya devam etmeleri en iyi çözümdür. Bir de misvakın faydalarını anlatan bir link buldum, mutlaka bir göz atın: ” http://www.webhatti.com/genel-sohbet/35958-misvakin-faydalari.html ” Dini kısmını göz ardı edersek inanılmaz bir sallama yapılmış gibi geliyor (gözlere bile iyi geliyormuş?). Saygılarımla.
BeğenBeğen
Ahmet Bey, yorumunuz için teşekkürler. Verdiğiniz internet sayfasına göz attım. Gerçekten de inanılmaz iddialar var. Tam da bizim karşı olduğumuz hurafelere örnekler içeriyor. Hurafelere karşı verdiğimiz mücadelede sizin gibi zihni açık takipçilerimizin olması bana umut veriyor. Size sağlıklı günler diliyor saygılar sunuyorum.
BeğenBeğen
Evvela bu kadar detaylı ve umursayan cevaplar beklemiyordum; bu bağlamda ciddiyetiniz ve çabanız için ben de teşekkür ediyorum. Ben “ideolojik” sözünü söylerken aslında “genel endokrinasyon”u kastetmiş idim ama her zaman kastettiğimizi anlatmaya kelimeler yetmeyebiliyor.
Dediğim gibi, ben iyi niyetinize bu güzel açıklamalarınızdan sonra tamamen ikna oldum. Yalnız, bundan 5-10 yıl evvel Alev Alatlı öncülüğünde Türkiye’nin ile “Safsata Kılavuzu”nu (http://safsatakilavuzu.com/) çıkartan ekipten birisi olarak, yaptığımız yanlış tercihin en sonunda yine bizi rahatsız ettiğini görmüş oldum. O zamanlar da “safsata” yerine “yanıltmaca” demenin daha doğru olacağını konuşmuş ama “safsata” daha havalı olduğu ve etkili göründüğü için onda karar kılmış idik :)) Ben de etikette “doğallık safsatası”nı görünce açıkçası hiç de bir “fallacy” tipine vurgu yapıldığı gelmedi aklıma :)) Bunu halletmemiz lazım sanırım…
Tabu devirirken bir şeye daha dikkat: Sırf dini kaynaklarda faydalı olduğu söylendiği için misvak ile “dişlerini temizleyen”, dini tavsiye olmazsa bunu yapmayacak bir çok insan var. Sizler-bizler eğer misvakın faydasız (?) olduğuna bu insanları ikna edersek sonuçta ne elde edeceğiz? Dişlerini temizlemek için hiç bir motivasyonu kalmamış insanlar.. Çözüm kolay: Yalansavarken, gerçek faydalarını da hatırlatmayı es geçmeyin.. Mekanik temizlik bile bir şeydir yahu 🙂
Neyse tanışmış olduk.. Ben takibe devam ediyorum, aklıma takılan bir şeyler olursa bildirim :))
Teşekkür eder, kolaylıklar dilerim..
BeğenBeğen
Sinan Bey,
Yanlış algılanmayı düzelttiğimize sevindik 🙂
İngilizce olan “fallacy” kelimesine karşılık olarak kullanılan “safsata” kelimesi bizim de hiç içimize sinen bir çeviri değil. Bu iletişimde de olduğu gibi çok yanlış anlaşılmalara neden olabiliyor. Bir ara yerine “yanılgı” diyelim diye düşündük, ama daha önce sizin de bahsettiğiniz kaynak (ki zaten sayfamızın sağ sütünunda kaynak olarka listelemiş durumdayız) başta olmak üzere başka kaynaklarda da “safsata” olarak çevirildiği için öyle kullandık. Belki de “yanılgı” daha doğru olacak. Düşünelim biraz bunu.
Katkılarınız için teşekkür ederiz. 🙂
BeğenBeğen
1. En son flor ile ilgili linkte verdiğiniz yazının sonuç bölümü şu şekilde yazılmış:
“Using plastic brushes and tooth paste have no disadvantage but neither have advantage. Salvadora persica is advocated, since these are biodegradable, environment friendly and cheap in costing and offers benefits of both toothbrush and toothpaste.”
Yani diyor ki: Misvak ile fırça+macun arasında bir avantaj veya dezavantaj yoktur. Hatta doğada geri dönüşebilir olması açısından misvak tercih edilir.
Ha, eğer bu linkin doğruluğu konusunda şüpheniz varsa, flor konusunda da referans göstermemeniz gerekirdi. Flor içeriği için referans olabiliyorsa, sonuç bölümünü de dikkate almamız gerekir.
2. Konuyla ilgili araştırmaların “hep islami coğrafyaya özgü” olmasını nasıl “tarafsız yayına rastlamadım” şeklinde bağladınız, onu çözemedim. Sanıyorum bu sitede sıkça rastladığım ad-hominem tarzı ispat yöntemine bir örnek (benzer tarzı yazının başlığında, “kadim dostumuz aktar amca”, “çeşitli taklalar atmak” gibi tabirlerde de görüyoruz). Sanıyorum yazar, misvak konusunda hiç misvak görmemiş olan İsviçre’li bilim adamlarının daha fazla araştırma yapmalarını beklemiş.
Disclaimer: Hayatımda misvak görmedim. İslami bakış açısıyla da bir ilişiğim yoktur.
BeğenBeğen
Merhaba Necip Bey, yorumunuz için teşekkürler.
1- Bu yazıda içeriğine %100 katılmadığım pek çok kaynak göstermek zorunda kaldım, zira misvak ile diş fırçasının etkinliğini karşılaştırmalı inceleyen makalelere ulaşmak çok zordu. Sözkonusu literatürde salvadora persica ağacının florür içeriği ile ilgili refere edebileceğim bir bilgi vardı, bu bilgiyi başka kaynaklardan da destekleyebiliyordum, literatürün yayınlandığı yer olan International Journal of Pharmacology de hakemli bir farmakoloji dergisiydi. Bu sebeplerle bu dergiden bir farmakoloji referansı göstermekte bir sakınca görmedim, bununla beraber mikrobiyoloji veya dişhekimliği konularında bu dergiyi referans göstermek, eğer başka seçeneklerim de varsa, benim ilk tercihlerim arasında yer almazdı. Kaldı ki misvak ile yapılacak temizliğin sağlık açısından faydalı olacağını yazımda zaten belirtmiştim, o nedenle literatürdeki sonuç bölümü ile çok çeliştiğimi düşünmüyorum. Misvak üzerinden geçen binlerce yılda ağız ve diş temizliğinde hiçbir gelişme olmadığını düşünemeyiz. Benim yazımda karşı olduğum konu, misvağın daha doğal olmasından dolayı diş fırçası yerine önerilebiliyor olmasıdır. Misvak, doğal malzemeden meydana geldiği için diş fırçası ve diş macunu ile yapılan temizlikten daha sağlıklı sonuçlar sunmaz. Hatta organik malzemenin yapısından kaynaklı belli başlı riskleri de olabilir. Yazım bunları ortaya koymaya çalışıyordu.
2- Bilimsel araştırmalarda en çok çekindiğim husus “confirmation bias” olarak da adlandırılan olgudur. Hepimiz kendi düşüncelerimizin, inanışlarımızın doğru olmasını ister ve bekleriz. Gerçek bilim ise evrensel olmalıdır. Peki yöresel olguları incelerken ne yapmalıyız? Misvak konusunda gönlüm isterdi ki, tamam İsviçre olmasın ama Almanya olsun, İngiltere olsun, Amerika olsun; bilimin ileride olduğu bölgelerden de yaygın çeşitli çalışmalar bulayım, yazımı daha sağlam temellere oturtayım. Oysa misvak yöresel bir olgu, sadece bu coğrafyaya özgü, üstelik üzerinde dini bir algı da yerleşmiş durumda. Bu durumda yayınlanan makalelerde misvağı kayıran araştırmacıların ya da aksine misvağın riskleri varsa bunları yayınlamaktan kaçınan bilim adamlarının etkisini nasıl en aza indirebiliriz? Benim araştırmam sonucu rastladığım yayınlardan edindiğim görüş, yayınların çoğunlukla taraflı olduğu şeklindeydi. Yukarıdaki paragrafta adı geçen International Journal of Pharmacology dergisindeki editorial board ve yayın yapan araştırmacılar incelendiğinde derginin Avrupa’nın doğusundaki araştırmacılara daha çok hitap ettiği görülecektir. Bu da çapraz referans yapmayı neredeyse imkansız hale getiriyor.
Misvak kullanan kişiler arasından bazı hastalarım oldu. Misvağın bu hastalardaki sonuçlarını gözlemledim ama sık sık söylendiği üzere “anektod” kelimesinin çoğulu “veri” değildir. Bu sebeple yazımda kendi anılarımı ortaya koyup anektodlar üzerinden ilerlemek yerine yazının bilimsel tarafını güçlendirmek için veri peşinde koştum. Belki ben de confirmation bias kurbanı oldum. Referans verdiğim kaynakları kullanarak yazıma eleştiri yöneltebilmeniz beni mutlu etti, demek sadece kendimi mutlu edecek tezimi destekleyecek literatürler seçmek yani cherry picking yerine, farklı görüş açılarını ortaya koyan bir seçki yapabilmişim. Gerisi elbette okuyucuya kalmış. Yazılarımı geliştirmeme yardımcı olacak yorumlarınız için teşekkür eder, saygılar sunarım.
BeğenBeğen
Merhaba,
Nazik yanıtınız için teşekkür ederim. Yanlış anlaşma olmasın; son satırda belirttiğim gibi “misvak daha iyidir” ve hatta “misvak ile fırça aynı şeydir” savında olacak biri değilim. Yalnızca, bilimsellikten uzak ve hissiyatla yazıldığı için eleştirilen bir blog yazısına, karşılaştırmalı makale referansı içermeyen, benzer şekilde hissiyata dayalı bir yanıt yazmayı hatalı buluyorum.
Eğer yazının amacı bahsettiğiniz gibi “misvağın daha doğal olmasından dolayı diş fırçası yerine önerilebiliyor olması”nı eleştirmek ise, size sonuna kadar destek veriyorum. Ancak yazının tonundan bu anafikri çıkarmak biraz zor olmuş.
Saygılar,
Necip Sayar
BeğenBeğen
Necip Bey, ilk fırsatta yazının tonunu bu gözle tekrar inceleyeceğim. İyi günler dilerim.
BeğenBeğen
Diş macunları ile ilgili fikriniz nedir? Diş macunları yerine doğal misvak tozu kullanımı için ne düşünüyorsunuz?
BeğenBeğen
Merhaba, benim görüşüme göre diş ve çevre dokuların temizliğinde diş macununun rolü, diş fırçasına göre biraz daha azdır. Bir başka deyişle fırçanın kalitesi, değiştirilme sıklığı ve doğru fırçalama tekniği kullanılması daha önde gelir. Herhangi bir diş macunu temizlik işimizi görür. Diş macunlarının kullanıma sunulabilmeleri için belli fiziksel ve kimyasal özelliklere sahip olmaları gerekir, örneğin macun fiziksel açıdan görevini yerine getirirken diş minesini çok aşındırıcı olmamalı, kimyasal açıdan da ağız içindeki dokuları rahatsız etmeyecek bir yapıda olmalıdır (örneğin asiditesi yüksek olmamalıdır ki diş etlerini yakmasın vs). Macunlar diş sağlığı açısından faydalı olabilecek fluorür ve kalsiyum gibi ek maddeler de içerir. Diş macunu yerine misvak tozu kullanılabilir mi diye sormuşsunuz. Misvak tozu diş macunu yerine kullanılacaksa bu ürünün diş çürümesini önlemede ve ağız içi dokuların sağlığının korunmasında en az diş macunu kadar etkili olduğu kanıtlanabilmelidir. Misvak tozunun fiziksel ve kimyasal açıdan ağız içi kullanıma uygun olduğunun kanıtlanması durumunda sorun olmayabilir, ancak diş macunlarına üretim sırasında uygulanan sağlığa uygunluk kontrollerinin misvak tozunda uygulanmadığından hareketle misvak tozunu ağız temizliğinde öneremem. Misvak tozu kullanıldığında normal diş macunlarında bulunan ve diş çürükleri için önemli olan fluorürden de mahrum kalınacağını unutmamak gerekir. Elbette misvak özü içeren diş macunları için durum değişiktir. Bu ürünler bir diş macununun sahip olması gereken tüm özelliklere sahiptir, sadece misvak vb bazı ek maddeler ile rakiplerinden daha başarılı oldukları iddiasındadırlar. Bu sebeple, kullanıldıklarında en kötü ihtimalle temel temizlik görevini güvenle yerine getireceklerdir. Sağlıklı günler dilerim.
BeğenBeğen
” o nedenle bırakalım bari misvak kullansınlar, hiç olmazsa mekanik diş temizliği ve dişeti masajı yapmış, misvak özünün olası antibakteriyel etkisinden faydalanmış olurlar.”
yazınızın tarafsız olmasını beklerdim.
BeğenBeğen
Misvağın sağlık üzerindeki olumlu etkileri sahih hadislere dayanmaktadır.Eğer müslümansanız gerçek hadisleri ve peygamberi yalancılıkla suçlamak islamdan istifayı gerektirir.Bir vakumlu misvağı 10 günde bitirecek şekilde günde 5 kez 40 gün kullanın mucizesine tanık olun.
BeğenBeğen
Yazarın yazıdaki üslubu bilimsellik ve tarafgirlikten uzak bir şekilde konuya yaklaştığı hissini uyandırıyor. (Biased opinions) Örnek “taklalar atarak yardımcı olma” alaycı üslup “zira bu kişiler misvak olmasa başka bir diş bakım ürünü kullanmayacaklar, o nedenle bırakalım bari misvak kullansınlar” bu kişiler hakkında (dindarlar) önyargılı ifadeler (bir kişi hem dindar olup hem misvak kullanıp hem fırça hem ağız gargarası hem de diş ipliği kullanabilir). “Yetti artık” ifadesi ise bilimsellikten ziyade bir görüşe veya uygulamaya hissi veya mantıki sebeplerle karşı çıkma hissi uyandırıyor. Oysa tarafsızlığı belirten şekilde kurulacak cümleler o makaleden istifadeyi arttıracaktır. Yazar bu konuda “misvak binlerce yıldır kullanılan bir diş ve ağız temizlik kiti olarak kullanılmakta bugün bu konu ile ilgili bilimsel çalışmalardan derlediğimiz sonuçları paylaşıyorum” dese anlayacağım ama daha baştan tarafgirliğini ve bunu kullanan ve satanları alaya aldığını küçük gördüğünü ima eden cümleleriyle bir insanın bilim insanı dahi olsa duygularının egosunun önyargılarının her zaman etkisi altında olduğunu göstermiş oluyor bu da insanlığın gerçeği zaten. Siteyi beğenerek okuyorum ama kendinizin karşı olduğu ilkeleri çiğneyen yazılara sitenin geleceği adına gerekli dokunuşları ve filtrelemeleri yapmak da önemli. Ayrıca yazının eksikliği zaten hakkında yeterince bilimsel araştırma olmamış olması ki kısalığı ve bilimsel sonuçları içeren geniş bölümler olmaması bunun kanıtı eh bu durumda bilimsel olarak ele alınan konulara öncelik vermek gerekliyken sırf makale olsun veya yetti artık gıcık oluyorum bu uygulamalara veya söylenenlere diyerek hemen şöyle kısa yoldan bir makale döşeneyim fikri çok da bilimsel olmasa gerek.
BeğenBeğen
Sayın okuruma katılıyorum ve görüşlerini paylaştığı için teşekkür ediyorum. Kantarın topuzunun kaçtığının farkındayım. Güzel bir şey yapalım derken gerekli özeni göstermek de önemli. Zarif üslubu için de ayrıca kendisini tebrik etmek isterim. Sizin gibi okurların artması dileğiyle.
BeğenBeğen
Bu siteye hiç yakıştıramadigim bir yazi olmuş. Oncelikle sadece saygi duyuyorum kelimesiyle saygi duyulmaz. Ne demek misvagi dini kaygılarla kullanan kisiler misvak olmazsa başka bir agiz bakim ürünü kullanmsyacaklar… bu edepsizligin daniskasidir. Edipler edepli olmali. Yazi yazdigindada kendince iki kelime latince koydun diye bilimsel olmuyor.
BeğenBeğen
Zaman ayırıp okuduğunuz ve yorumlarınızı paylaştığınız için teşekkür eder sağlıklı günler dilerim.
BeğenBeğen
Bu yazı asla tarafsız bir yazı değildir. Misvak, diş fırçası ve diş macunu hakkında hiç bir bilimsel araştırma yapılmadan misvak kullananlar aşağılanmış dindar kesime bir nevi hakaret edilmiştir. Oysa tarafsız bir yazı olsaydı misvakın faydaları ele alınır tercih insanlara bırakılırdı.
Misvak kullanmak belki ilkel bir yöntem ama yüce yaratıcı herşeyi kusursuz yarattığı gibi misavak ağacını da öyle kusursuz yaratmıştır bunun bilimsel araştırması da yapılmış buyrun inceleyin. http://www.ivek.org.tr/dis-fircasi-mi,-misvak-mi-1558h.htm
Bir dindar arkadaşım diş fırçası ve macun yerine misvak kullanıyor ve dişleri o kadar beyaz sağlıklı ki çevremdeki ve gördüğüm tüm inşalarda böyle beyaz ve sağlıklı dişler daha önce hiç görmedim.
Diş macunu, fırçası ve özel tedaviler ile dişlerini beyazlatan çok sağlıklı dişlere sahip insanlar yok mu elebette var tabiki ama bu tür özel bakım ürünlerinin ve tedavilerinin masrafları bir misvak fiyatının belki 1000 katıdır.
Misavakı bende kullandım ve bu yüce yaratıcının insanlar için yarattığı bir nimettir. Öyle ki sevgili peygamber de asırlar önce misvak kullanılımını tavsiye etmiş ve elinden düşürmemiştir.
Ayrıca herhangi bir diş macunu ve fırçası ile fırçalanan dişler 5 dakikadan fazla fırçalandığında ağrı oluşturabiliyor misvak ile saatlerce fırçalayın kolay kolay ağrı yapmaz.
Diş macunu ağızda ve dudaklarda kuruluk yapar, dudak uçuklamasına sebebiyet verebilir, tad alma duygusunu geçici bir süre de olsa yok edebiliyor ama misvak bunların hiç birini yapmaz.
Yazınızda misvakın 1 yıl kullanıldığından bahsetmişsiniz, kim diyor size 1 yıl kullanın diye 1 ay kullanın 2 ay kullanın 3 ay kullanın buda taraflı bir eleştiridir. Ayrıca bakteriden falan bahsetmişsiniz, misvakın doğal bir bakteri önleyici özelliği vardır bunları bilmiyorsanız misvak öyledir böyledir diyemezsiniz.
Tüm bunlara rağmen tabiki isteyen misvak kullanır isteyen diş fırçası bu tercih meselesidir ama sırf misavakı kötülemek içinde yazı yazılmaz, yazınızı hiç beğenmedim.
Yüce yaratıcı sadece dindarları yaratmadı sizleri de yarattı ahiret ve cehennem de sadece dindarlara özel değil her insan için vardır.
BeğenBeğen
Katkılarınız için teşekkürler. Okurlar sizin eleştirileriniz ışığında yazıyı daha iyi değerlendirme fırsatı bulacaklardır. Sağlıklı günler dilerim.
BeğenBeğen
Yazıya bir devam gelmesi de mümkün olabilir bence. Her yerde cevherler var nitekim. http://dogalanneyim.blogspot.com.tr/2016/01/bentonit-killi-yenebilir-dis-macunu-ile.html
BeğenBeğen
Eyvah ki ne eyvah 😦 Ben artık bu saçmalıkların peşinde koşmaktan bıktım. Detoksifiye evrenlerinde mutlu organik yaşasınlar, ne diyeyim.
Sağlıcakla kalın.
BeğenBeğen
Yazıyı okuduktan sonra yorumlara göz attım da inanamadım. Bu yazıda tarafgirlik bulanlara hayret ettim. Yazarı taraftar bulanlar acaba kendilerini hangi tarafta görüyorlar ki bu kadar alıngan ve saldırganlar? Yaratıcı fikrine karşı bir tez sunulmuş gibi “yüce yaratıcı cehennemi de yarattı” gibi laflara ne hacet var? Peygamber zamanında diş fırçası, macunu vardı da “yok ben misvak kullanıcam” mı dedi? Her zamanki gibi zamanın gerekleriyle dinin gereklerini birbirine karıştıran insanlar, bilimin sözlerine kulaklarını tıkayıp, ikiyüzlülüklerine devam ediyorlar. Bilgisayar, uçak, otomobil, televizyonda yoktu canım kardeşim o devirde; kullanma onları. Hesabını abaküsle yap, bir yerden bir yere deveyle git, tv izleyeceğine çölde at yarışı falan yap. Hem doğallar, hem peygamber yapmış diye sevap alırsın. Kutsal olan misvak değil, dinin kendisidir. Misvak sadece o dönem kullanılmış bir eşyadır ve ancak bir odun kadar kutsaldır. Yazarın eleştirdiğiniz sözleri de bunu idrak edemeyen kişilerin aklını kullanmayışlarınadır, dine değil.
Bir de alaycılıkla eleştirenler olmuş. Bu kadar cahillikle insan ister istemez alay eder. İyi bile cevap vermiş yazar.
İlkay Bey, sizi yazınızdan, kibarlığınızdan ve sabrınızdan ötürü tebrik ederim.
BeğenBeğen
“tarafsızlık mı” …saçmalamayın…bu sitedeki makaleleri “taraflı” bulanlar,gitsin sabah kuşağındaki tv. programlarını izlesin…
BeğenBeğen
“Misvak kullanan kişiler bunu ya dini kaygılarla yapıyor, ya da örneğimizde olduğu gibi bunun daha”doğal” bir temizlik yolu olduğunu düşündüğü için tercih ediyor. İlk gruptaki kişiler için diyebileceğimiz birşey yok, zira bu kişiler misvak olmasa başka bir diş bakım ürünü kullanmayacaklar, o nedenle bırakalım bari misvak kullansınlar, hiç olmazsa mekanik diş temizliği ve dişeti masajı yapmış, misvak özünün olası antibakteriyel etkisinden faydalanmış olurlar.”
Baştan aşağıya tarafsız olarak yazılmış bir yazı!!! Görüşlerini ifade ettiği için eleştirdiğiniz bir blog yazısını eleştirirken kullandığınız üslup gerçekten etkileyici!!! Çok merak ettim “zira bu kişiler misvak olmasa başka bir diş bakım ürünü kullanmayacaklar” çıkarımını hangi bilimsel temele dayanarak yaptınız? Bilimsel eleştiriler getireceğinizi iddaa ettiğiniz bir yazıda duygusal çıkarımlarınızı ya da bazı olgulara olan alerjinizi de arkanızda bırakarak başlayabilmelisiniz.
BeğenBeğen
Sevgili okur, bu yazı bilimsel bir makale değil ve elbette görüşlerimi içeriyor; fakat eleştirinizde haklısınız. Aklımda ortodoks bir dini misvak kullanıcı profili vardı, teorik olarak aynı anda hem misvak hem de diş fırçası kullanabilecek kişiler olabilir. Yazıyı eleştirileriniz doğrultusunda düzelttim. Teşekkür ediyorum.
BeğenBeğen
Bazi bilimsel kaynaklar asagida verilmistir. Kaynaklarin datalarida gosteriyorki bilimsel olarak da misvak (salvadora persica) 8 tane ticari agiz temizleme urunlerine karsi 7 bakteri icin yapilan bilimsel deneylerde ustunluk gosternekte. Yani misvak extract (ozu) basarili bir antimikrobal temizlik urunu. Umarim yanlus anlamalari onlemekte faydasi olur.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/m/pubmed/24979958/?i=6&from=/16451373/related
Miswak (Salvadora persica chewing stick): the natural toothbrush revisited. Almas AK, et al. Odontostomatol Trop. 2014.
In vitro antimicrobial comparison of chlorhexidine, persica mouthwash and miswak extract.Moeintaghavi A, et al. J Contemp Dent Pract. 2012.
In vitro and in vivo antimicrobial activity of Algerian Hoggar Salvadora persica L. extracts against microbial strains from children’s oral cavity. Randomized controlled trial. Chelli-Chentouf N, et al. J Ethnopharmacol. 2012.
A review of the therapeutic effects of using miswak (Salvadora Persica) on oral health. Haque MM, et al. Saudi Med J. 2015.
BeğenBeğen
Katkınız için teşekkür ediyorum. Yeri gelmişken okuyucu için ufak bir uyarı yapmak uygun olabilir. Çin’den çıkan neredeyse tüm yayınlarda akupunktur %100 etkili bulunmuştur. Oysa dünya genelinde bilimsel anlamda akupunkturun işe yaradığına dair sağlam bir sonuç elde edilememekte, sonuçlar her zaman tartışmaya açık olmaktadır. Aynı şekilde İslâm dünyasından çıkan İslâm ile ilişkili yayınlara da eleştirel yaklaşmak uygun olacaktır, zira bu ülkelerde yayın yapan kişilerin fikren tarafsız olması mümkün olmayabilir. Yayınların uluslararası saygın hakemli dergilerde yayınlanmış olması, çalışma tasarımının sağlamlığı ve yayının bilimsel değeri konusunda dikkatli olmalıyız. Belli bir yayını işaret etmiyorum, sadece bilimsel üretim açısından önde yer almayan ülkelerden çıkan sonuçlara genel olarak şüphe ile yaklaşıyorum. İlginiz için teşekkür eder, sağlıklı günler dilerim.
BeğenBeğen
Şu anda misvak ile dişlerime masaj yaparak bu yazıyı okudum. Gerçekten diş fırçasından çok daha kullanışlı ve bana çok iyi geldi misvak.
BeğenBeğen
Gerekli hijyen kurallarına uygun kullanırsanız, kullanmanızda bir sakınca olmayacaktır. Misvak organik bir ürün olduğu için, hijyenik açıdan diş fırçasından daha fazla dikkatli olmayı gerektirir. Önemli olan şöyle ya da böyle ağız bakımını ihmal etmemektir. Sağlıklı günler dilerim.
BeğenBeğen