Bir Yalan Haberin Portresi: Ayın Karanlık Yüzüne Hoşgeldiniz!

Ayın Apollo16 tarafından görüntülenen öteki yüzü. Bize hiç karanlık gelmedi. (Kaynak: Wikipedia)

NTV medya grubunu ilk çıktığından bu yana takip ederim. Bir yandan da Twitter üzerinden en çok salladığım haber kaynağı NTV’dir. Bu, onların milliyet internet sitesinden daha kötü olduklarını göstermez. Benim onlardan beklentimin çok yüksek olması, bazı haberler karşısındaki öfkemi arttırır…

Başka açıdan bakarsak, NTV Bilim köşesi, benim en eğlenceli bulduğum internet sitelerinden birisi haline geldi. Her girdiğimde saçma sapan bir haber buluyorum. Eğer yeni haber yoksa, yorumları okuyup neşeleniyorum 🙂

Bugün gördüğüm haber, son aylarda yayınlananlar arasında en komiklerinden birisiydi: “Ay’ın karanlık yüzü ilk kez görüntülendi“. Nereden başlasam bilemedim. Haberin metnine girmeye gerek yok aslında, başlığın kendisi bile felaket.

Aslında hepsi Pink Floyd’un suçu. Ayın karanlık yüzü albümü sebebiyle değerli bilim editörlerimiz böyle yanlış bir intibaya kapılmış olabilirler.
Belki romantizm sebebiyle bu başlığı atmışlar diye düşünenler olabilir. Ama haberin içerisinde ısrarla devam ediyor bu hata. Daha ilk paragraf:

“Ay’ın karanlık yüzüne ait görüntüler, ikiz uzay araçlarının üzerinde bulunan MoonKAM adlı kamerayla çekildi.”

Haber metninin son paragrafı:

“Ay’ın, kendi ekseni etrafındaki dönüş süresi, yörüngesinde bulunduğu Dünya’nın etrafındaki dönüş süresine eşit. Kısaca Ay’ın Ay’ın “eş zamanlı-senkronize dönüş” olarak bilinen oranı 1:1. Bu yüzden, Dünya’dan bakıldığında Ay’ın bir yüzü sürekli aydınlıkta, diğer yüzü sürekli karanlıkta kalıyor.”

Pink Floyd – Dark Side of the Moon

Burada bir sorun daha var. Bu olayın gelgit kilitlenmesiyle ne ilgisi var? “Tidal Locking” olarak da bilinen bu durum ayın hep aynı yüzünü görmemize neden oluyor, ama bizim görmediğimiz tarafın karanlık olması diye bir durum yok. Çünkü ayı aydınlatan, her ilkokul çocuğunun da bildiği gibi, Güneş!

Google’da yapacağınız kısa bir arama ile “Far Side of the Moon” makalesine eriştiğimizde, haber başlığındaki bir yalanı daha saptıyoruz.

“…Ayın uzak yarımküresi ilk kez 1959 yılında Sovyet Lunar 3 probuyla (insansız hava aracı) fotoğraflanmıştır…”

Bu kadar büyük hata yapılır mı diye merak ediyorken konuyu twitter’a taşıdık ve Açık Bilim‘den Tevfik Uyar, haberin aslını gönderdi.

“NASA Mission Returns First Video From Moon’s Far Side” konulu haberin nasıl karanlık yüze ve ilk görüntüye döndüğünü anlamak zor olmuyor tabi. Siz de başlıktan anlamışsınızdır, ilk görüntüden kasıt, ilk video. Geri kalanı da yazarın hayal gücü olsa gerek.

Burada asıl sorun, twitter’dan bu haber eleştirilerinin aylardır dönüyor olması. Tevfik Uyar ve Ömer Cansızoğlu, Açık Bilim Radyo Programı‘nda NTV haberlerine yönelik benzer eleştirileri ele aldılar. Bir çok blog yazarı bu konuyu irdeledi. Cevap gelmesi bir yana, en ufak bir düzelme göstermediler bugüne kadar.

Sanırım “Bilim Haberciliği ve Yayıncılığı” konularında gidecek çok uzun bir yol var ülkemizde. NTV’nin Bilim dergisini kapattığı, Tübitak’ın performansının belli nedenlerle giderek düştüğü ülkemizde, “Açık Bilim” yayınlarının çok önemli bir boşluğu dolduracağını düşünüyorum.

* Resimler: Ayın karanlık yüzü: NASA/JPL-Caltech, Albüm kapağı: Wikipedia